Pytanie: „czy anioł ma skrzydła?” jest tylko pozornie dziecinnym pytaniem. Kim bowiem jest anioł? Jak wygląda? I czy wreszcie nasze wyobrażenia są zgodne z nauczaniem Kościoła na ich temat?

Sztuka sakralna przyzwyczaiła nas zazwyczaj do dwóch wizerunków anioła. W kościołach (zwłaszcza barokowych), jest słodkim, pulchnym dzieckiem o złotych lokach, ze skrzydełkami (rzeźba). W malarstwie artyści przedstawiali go w roli małego aniołka o krągłych kształtach, towarzyszącego niejednokrotnie świętym postaciom lub podtrzymującego korony Chrystusowi bądź Matce Bożej. Jest to uosobienie niewinności i wdzięku, cech, które w wyobraźni zbiorowej mają anioły. Drugim wizerunkiem jest dojrzały mężczyzna na wzór aniołów z kart Nowego Testamentu.

Niestety te wyobrażenia tak naprawdę nie rozwiązują naszego pytania o jego wygląd. Bo czy anioł to pyzaty malec, czy dojrzały mężczyzna?

Odpowiedzi na to pytanie musimy szukać u syryjskiego mnicha i teologa żyjącego w V i VI wieku po Chrystusie, u Pseudo-Dionizego Areopagity, który naukę o aniołach rozwinął i uporządkował w hierarchię w dziele „O hierarchii niebiańskiej” (naukę tę św. Grzegorz wprowadził na zachodzie w 604 r., jednak nie stanowi ona dogmatu wiary). 

Pseudo-Dionizy wymienia 9 chórów anielskich:

1. Serafini, Cherubiny, Trony - ta grupa odpowiada Bogu jako Stwórcy

2. Panowania, Moce, Potęgi - odpowiadają Chrystusowi

3. Księstwa, Archaniołowie, Aniołowie - odpowiadają Duchowi Świętemu

Poszczególne chóry różnią się wyglądem wynikającym z ich funkcji. Wizje proroka Ezechiela i objawienie Jana Apostoła (Ap 4,6) dokładnie opisują wygląd aniołów: 

Serafini - inaczej zwani płonący (hebrajskie: „sarafh” - płonąć) stąd są przedstawiani w kolorze ognistym - czerwieni. Owa czerwień ma podkreślać ich duchową naturę. Związek z ogniem ma swoje źródło w starotestamentowej wizji proroka Izajasza, w której jeden z aniołów dotyka warg Izajasza płonącym węglem z ołtarza. Ten symboliczny gest miał oznaczać oczyszczenie z grzechów i początek jego prorockiej misji (Iz 6,6-7). Izajasz (Iz 6,2n) opisuje wygląd serafinów mających po sześć skrzydeł; dwa służą do zakrywania twarzy przed blaskiem Boga, dwa do okrywania nóg i dwa do latania. Serafini wyśpiewują chwałę Bogu.

Cherubiny (nazwa zapożyczona z jęz. akkadyjskiego)  są aniołami bliskimi Bogu. Posiadają dwie pary skrzydeł (Ez 1,5n) lub niekiedy parę (1 Krl 6,27) zazwyczaj koloru niebieskiego (symbolizujące świat niebieski). Cherubiny strzegły mieczem drogi do drzewa życia po wygnaniu Adama i Ewy z raju (Rdz 3,24). Ich wyobrażania zdobiły przybytek i Arkę Przymierza, przypominając o obecności Boga. Bóg może zasiadać na nich, jak na koniach (2 Sm 22, 11; 1 Sm 4,4) lub tronie (2 Krl 19, 15; Ps 80,2). Ezechiel opisuje w swojej wizji czterech cherubinów o wyglądzie ludzi, o czterech twarzach i czterech skrzydłach. Razem tworzyły one tron Boży na czterech kołach (Ez 1,5n. 9,3. 10,6nn).

Trony. To szczególny rodzaj aniołów. To koła Bożego Rydwanu. Stale przebywają w prostracjo - oddają cześć Bogu leżąc przed Nim (Ez 1, 15-21).

Panowania przedstawiane są z atrybutami władzy: koroną i berłem lub ze stułą.

Moce są aniołami sądu Bożego stąd ich atrybutem są: waga, trąba, piorun, księga i naczynie z pachnidłami.

Potęgi wyobrażane są z płomienistymi mieczami („logos verbum”) - symbolem słońca i Bożej sprawiedliwości.

Księstwa - na czołach mogą mieć przepaskę królewską, w rękach tiarę, mitrę, berło, gałązkę lilii. Bywają w stroju diakona.

Archaniołowie i aniołowie. To bardzo znana grupa zwiastująca powtórne przyjście Chrystusa. Ich atrybutem jest Księga Apokaliptyczna opieczętowana siedmioma pieczęciami symbolizująca nieznane wyroki Boże. 

Pismo Święte w Księdze Tobiasza (Tb 12,15) i w Apokalipsie (Ap 1,4) mówi, że wśród niezliczonej liczby aniołów wyróżnia się siedmiu, którzy „wchodzą przed majestat Pański”. Aniołowie ci znajdują się jak najbliżej tronu Boga i nie są używani, mówiąc ogólnie, do posług zewnętrznych. Imiona tych aniołów nie są znane. Pismo Święte podaje tylko, że należy do nich Archanioł Rafał (Tb 12,15). Ojcowie Kościoła i teologowie przypuszczają, że do tych siedmiu Książąt niebieskich należy zaliczyć także Archanioła Gabriela i Archanioła Michała.

Wiemy już zatem, że anioł to nie pyzaty malec i może wyglądać różnie w zależności od funkcji, jaką ma pełnić. Dochodząc natomiast do funkcji anioła dotykamy kolejnego naszego pytania - „Kim jest anioł?” 

Święty Augustyn tak o tym mówi: „Anioł oznacza funkcję, a nie naturę. Pytasz, jak nazywa się ta natura? - Duch. Pytasz o funkcję? - Anioł. Przez to czym jest, jest duchem, a przez to, co wypełnia, jest aniołem”.

Katechizm Kościoła Katolickiego określa je jako byty czysto duchowe, są duchami nie posiadającymi żadnego ciała (por. Hbr 1,14) mogą jednak ukazywać się ludziom w snach, wizjach czy jawie (tzw. angelofanie - np. Mt 28, 3-4) - stanowi to dogmat z nauczania powszechnego Kościoła.

Ponadto są obdarzone rozumem i wolną wolą, przy czym, jak twierdzi św. Tomasz z Akwinu, ich wiedza jest wiedzą wlaną, ale ograniczoną, nie obejmującą tajemnic Bożych i najbardziej osobistych myśli człowieka.

Aniołowie są posyłani przez Boga, aby pomagali w życiu nadprzyrodzonym. Ich działalność koncentruje się wokół osoby Jezusa Chrystusa i człowieka. Podkreślić należy jeszcze ich służebną funkcję w dziele zbawienia. Mówi o nich tak Stary, jak i Nowy Testament.  Bardzo mocne uzasadnienie ma ta prawda w Tradycji, zwłaszcza liturgicznej. Wszystkie bowiem liturgie chrześcijańskie podkreślają współudział aniołów w hołdzie oddawanym Bogu przez Kościół na ziemi, a wyrażają to głównie w prefacjach mszalnych. Obecność anioła w liturgii symbolizuje diakon¹.

No dobrze, ale gdzie w tym całym „anielskim bogactwie” jest nasz znajomy z dzieciństwa Anioł Stróż?

Z dziewięciu zastępów anielskich o których pisze Pseudo-Dionizy Areopagita, tylko archaniołowie i aniołowie opiekują się ludźmi podczas ich życia codziennego, służąc wsparciem i oddalając niebezpieczeństwo. Jest wiele opowieści w Biblii o opiece aniołów nad ludźmi. Rafał to ideał anioła stróża. W Księdze Tobiasza pod postacią ludzką opiekuje się młodym Tobiaszem, wyjednuje mu rękę Sary i na koniec przywraca wzrok staremu Tobiaszowi. Inna popularna scena ze Starego Testamentu, to ofiara Izaaka, kiedy to anioł w ostatniej chwili zatrzymuje rękę Izaaka chcącego złożyć swego syna w ofierze.

W scenach inspirowanych przez Nowy Testament aniołowie wspomagają Świętą Rodzinę w jej ucieczce do Egiptu, anioł pozdrawia trzy Marie przy grobie Pana a także Święty Mateusz, jeden z czterech ewangelistów pisze swą ewangelię pod dyktando anioła.

Na czym polega opieka Anioła Stróża? W różnych pobożnościowych rozważaniach możemy przeczytać, że Anioł Stróż jest uosobieniem Opatrzności Boskiej w stosunku do każdego z nas osobna. Od pierwszej chwili naszego życia na ziemi do niego należy przewidywanie i usuwanie rozlicznych niebezpieczeństw, które zewsząd nam zagrażają, a które mogłyby nam przeszkodzić w osiągnięciu celu, dla którego zostaliśmy stworzeni. Zanoszą nasze modły do Boga i wstawiając się za nami, przyczyniają się do naszego zbawienia.

Pierwszą posługą Anioła Stróża jest usuwanie wszystkiego, co może zaszkodzić zdrowiu i zagrozić życiu powierzonego mu człowieka. Następną, wyższą posługą jest uświadamianie duszy szatańskich pułapek. Kolejnym zadaniem jest oświecanie, pouczanie i zachęcanie do godnego życia. Gdy jednak mimo tej opieki człowiek upadnie, Anioł Stróż nie opuszcza go.

Jeśli zerwiemy więź z Bogiem, nasz anioł stróż będzie błagał Boga o łaskę nawrócenia, bowiem Anioł Stróż niczego tak nie pragnie jak nawrócenia grzesznika (por. Łk. 15,7). Wprawdzie Anioł Stróż z polecenia Bożego zawsze jest gotów nieść nam wszelkiego rodzaju pomoc, ale uważa się, że częste zwracanie się do anioła i częsta prośba o jego modlitwę, niejako podwaja jego czujność i dobroć dla nas. Stąd popularna modlitwa: „Aniele Boży stróżu mój...” (choć w sensie ścisłym nie jest to modlitwa, bo modlimy się wyłącznie do Boga, ale tak już jest z tą terminologią, że często wprowadza w błąd).

Zatem nie pyzaty, niekoniecznie skrzydlaty, ale ku pomocy. I może dlatego warto o nim pamiętać w naszych codziennych modlitwach.