W tym dokumencie Episkopat określa dostosowania niektórych zapisów Wprowadzenia do polskich warunków. Wskazania obejmują m.in. określenie gestów i postawy ciała wiernych, określenie gestów oddania czci ołtarzowi i księdze Ewangelii, sposób przekazy­wania znaku pokoju, sposób przyjmowania Komunii Świętej.

Niektóre zapisy Wskazań powtarzają uregulowania zawarte we Wprowadzeniu, inne rozwijają je i wyjaśniają wiele dotychczasowych wątpliwości. Pewne propozycje są nowa­torskie i będą wymagały dużego wysiłku duszpasterskiego, by je zastosować w parafiach.

Warto dodać, że poprzednikiem Wskazań była Instrukcja Episkopatu Polski dla du­chowieństwa w związku wydaniem nowego mszału ołtarzowego z 1987 r. Trzeba od razu zwrócić uwagę, że oba dokumenty różnią się nie tylko nazwą, inni są również ich adresaci. Poprzedni dokument by kierowany do duchowieństwa, obecny - „do księży i wiernych świeckich". Widać zatem wyraźnie, że wielką potrzebą czasu obecnego jest to, by zarówno duchowni, jak i świeccy troszczyli się o godne i zgodne z przepisami Koś­cio­ła sprawowanie Najświętszej Eucharystii.

Chciałbym zwrócić uwagę na niektóre punkty Wskazań - szczególnie te zawierające nowe uregulowania.

W punkcie 13. Wskazania stanowią, że wspólnota powin­na przygotowywać do funkcji lektora zarówno mężczyzn, jak i ko­biety. W poprzedniej Instrukcji podkreślano, że zwyczajnie funk­cję lektora mogą pełnić chłopcy lub mężczyźni, kobiety zaś jedy­nie w przypadkach nadzwyczajnych. Obecny zapis idzie za­tem o krok dalej. Pozostaje pytanie o sposób formacji kobiet, które mają pełnić posługę lektora - dotąd bowiem do tej po­sługi przygotowuje się wyłącznie mężczyzn (głównie chłop­ców).

Kolejną nowością w obecnych przepisach jest uwaga, że z za­sady funkcję lektora po­winni pełnić dorośli - także w Mszach św. z udziałem dzieci. Dotychczasowe przepisy umożliwiały dzieciom czytanie lekcji. Praktyka jednak pokazy­wała, że sposób wykonania czytań przez dzieci pozostawia wiele do życzenia. Ponad­to - co ważniejsze - to dorośli przekazują dzieciom wiarę, zachęcają do czytania Pisma Św. i tłumaczą je. Z psycholo­gicznego punktu widzenia obecne przepisy także wydają się być lepsze.

W punktach dotyczących śpiewu psalmów i śpiewu przed Ewangelią jasno jest wska­zane, że śpiew psalmu należy do psałterzysty, śpiew przed Ewangelią zaś należy do kan­tora i scholi.

Wskazania wyjaśniają również, że przewodniczący celebracji z miejsca przewodnicze­nia rozpoczyna i kończy modlitwę powszechną. Podkreślają zarazem, że odczytywanie wezwań tej modlitwy nie należy do kapłana - winien je wygłosić diakon kantor, lektor lub inny wierny świecki z ambony lub z innego odpowiedniego miejsca.

W odniesieniu do przygotowania darów Wskazania najpierw przytaczają fragment Wprowadzenia mówiący o siedzącej postawie w czasie tej części Eucharystii. Zwracają uwagę, że czynności związanych z przygotowaniem darów oraz umieszczeniem na ołta­rzu wszystkiego, co potrzeba, nie wolno rozpocząć przed zakończeniem modlitwy po­wszechnej.

Po przygotowaniu ołtarza przynoszone są dary chleba i wina. Zalecono, aby te dary były przynoszone w sposób uroczysty, w procesji. Jest tu zatem zachęta do szerszego niż dotąd stosowania procesji.

Jeśli używa się kadzidła, wierni wstają już na okadzenie kapłana. Ten zapis zawarty był dotychczas tylko w „Ceremoniale biskupim", co powodowało pewne wątpliwości. Obecnie już ich nie ma.

Odnośnie do przygotowania darów warto jeszcze zwrócić uwagę na punkt mówiący, że dary pieniężne powinno się zbierać tylko w czasie przygotowania darów, a więc zbie­ranie trzeba zakończyć przed prefacją.

Znakiem pokoju jest ukłon w stronę najbliżej stojących uczestników Mszy świętej lub podanie im ręki. Ten gest wykonuje się w milczeniu lub wypowiada słowa: Pokój Pański niech zawsze będzie z tobą albo: Pokój z tobą, na co przyjmujący odpowiada: Amen. W poprzedniej Instrukcji nakazano przekazywanie znaku bez słów - jest więc zatem zmiana. Druga bardzo istotna zmiana wiąże się z „równouprawnieniem" znaku pokoju przez podanie ręki. Dotychczas był on oficjalnie dopuszczalny tylko w małych grupach, a podstawowym sposobem przekazania znaku pokoju był ukłon.

Wskazania zalecają procesyjne podchodzenie do przyjęcia Komunii świętej. Dzięki temu łatwiej ujrzeć prawdę, że Ciało Pana jest pokarmem na drodze do życia wiecznego. Komunię świętą można przyjąć w postawie klęczą­cej lub stojącej. Postawę stojącą należy zachować zawsze, gdy Komunii świętej udziela się pod obie­ma postacia­mi. Na­tomiast wierni przyjmują­cy Ciało Pańskie w postawie stojącej wykonują wcze­śniej skłon ciała lub przyklękają na jedno kolano. Pierw­szy z tych gestów jest łatwiejszy do wykonania i bardziej dostępny nawet wówczas, gdy jest wiele osób w świąty­ni.

Komunii świętej udziela się przez podanie Hostii wprost do ust. Jeżeli jednak ktoś prosi o Komunię na rę­kę przez gest wyciągniętych dłoni, należy mu w taki spo­sób jej udzielić. Przyjmujący winien spożyć Ciało Pańskie wobec szafarza. Nie wolno im też podawać na rękę Hostii zanurzonej we Krwi Pańskiej. Te przepisy są jasne i nie niosą z sobą wątpliwości z po­przednich regulacji (np. II Synod Plenarny). Na pewno po­trzebna będzie tu jeszcze pogłę­biona katecheza.

Wskazania zachęcają, by w obrzędach rozesłania korzystać z różnych formuł błogo­sławieństwa. Poza błogosławieństwem zwykłym przewidziane są na niektóre ważniejsze dni i celebracje błogosławieństwa uroczyste, a także modlitwy nad ludem.

Wskazania podkreślają rolę zachowania jednakowej postawy przez wiernych posłu­gując się słowami z Mszału: „Zachowywanie przez wszystkich uczestników jednolitych postaw ciała jest znakiem jedności członków chrześcijańskiej wspólnoty zgromadzonych na sprawowanie świętej liturgii: wyrażają one bowiem i kształtują duchowe przeżycia uczestniczących" (OWMR 42). Regulacje na temat poszczególnych postaw są następują­ce.

• Wierni stoją: od wejścia kapłana aż do kolekty włącznie; podczas śpiewu przed Ewangelią, w czasie Ewangelii, wyznania wiary i modlitwy powszechnej, od wezwa­nia: Módlcie się, aby... aż do Baranku Boży, z wyjątkiem epiklezy i przeistoczenia; w czasie modlitwy po Komunii i zakończenia Mszy świętej.
• Wierni mogą siedzieć: w czasie czytań i psalmu responsoryjnego; w czasie homilii; w czasie przygotowania darów; w czasie rozdzielania Komunii świętej i milczenia po niej.
• Wierni klęczą: na epiklezę, a wstają przed aklamacją po przeistoczeniu; klęczą na słowa: Oto Baranek Boży; Panie, nie jestem godzien; mogą klęczeć w czasie przyj­mowania Komunii świętej, jeżeli taka forma została przyjęta we wspólnocie; mogą także klęczeć od śpiewu Święty do doksologii: Przez Chrystusa, z Chrystusem, jeśli taki zwyczaj istnieje we wspólnocie.

Wskazania podkreślają, że wszystkie funkcje liturgiczne mogą spełniać zarówno męż­czyźni jak i kobiety, z wyjątkiem czynności, które są bezpośrednio usługiwaniem kapła­nowi przy ołtarzu i przy miejscu przewodniczenia. Te ostatnie są zarezerwowane dla mę­s­kiej służby liturgicznej (ministrantów). Mogą być powierzone dziewczętom (ministrantkom) tylko wtedy, gdy udzielił na to wyraźnej zgody biskup diecezjalny, po za­sięgnięciu opinii Konferencji Episkopatu Polski. W Polsce do posługi nadzwyczajnego szafarza Komunii świętej dopuszczani są dziś tylko mężczyźni.

Wskazania mogą stanowić materiał do rozważań, zwłaszcza w gronie animatorów, moderatorów, a także w radach duszpasterskich w parafiach. Nie tylko po to, by na­uczyć się większego umiłowania liturgii, ale by opracować plan duszpasterski wprowadza­nia poszczególnych zapisów tego dokumentu we wspólnotach lokalnych.