Panie otwórz wargi moje.
A usta moje będą głosić Twą chwałę.

Tak modli się Kościół o świcie każdego dnia. Tak woła swego Boga ustami tysiące mnichów, kapłanów i tych wszystkich , którzy modlą się liturgiczną modlitwą jutrzni. Panie otwórz wargi ...bo Ty mi dałeś w darze język, więc i Ty daj mi prawo do mówienia. A skoro Ty jesteś moim Panem, Panem mojego języka i moich warg, to pierwsze moje słowa każdego ranka niech będą słowami modlitwy. Od świtu aż po zmierzch i gdy się przebudzę w nocy, chce głosić wielkie Twoje dzieła i chwalić Cię pieśnią chwały...

Nie znajdziemy chyba nigdzie indziej głębszej teologii słowa od tej, którą tak zwięźle i prosto wypowiedział natchniony psalmista w dwóch wersach psalmu. Bóg dał nam język. On tez wyznaczył cel i nadał sens naszej mowie.

Z obfitości serca

Związek serca z językiem jest większy niż zazwyczaj przypuszczamy. Słowa nie powstają na języku;

Z mego serca płynie piękne słowo.

Ps 45

Ps 139

Łk 6, 45

Mt 15, 18

Mów, a powiem ci kim jesteś

Współczesna filozofia języka posuwa się do tak mocnych stwierdzeń: człowiek istnieje w swojej mowie, w języku ustanawia swoje istnienie, w języku nie tylko się wypowiada, wyraża, ale i realizuje. Staje się tym, kim jest przez to, co mówi i jak mówi. Pełen zasług, a jednak pieśnią człowiek zamieszkuje ziemię, (Holderlin). Język nasz przeto jest miejscem szczególnej walki, szczególnego zmagania się człowieka o kształt jego istnienia, jego człowieczeństwa. W mowie może się realizować zarówno bogactwo osobowego istnienia, jak też - niestety - może się degradować osobowość.

Mowa ludzka jest tez swoistym testem, weryfikacją. Mówimy zazwyczaj o tym, o czym myślimy, myślimy zaś o tym, czym żyjemy. Język nadaje przejrzystość ludzkiemu istnieniu. Tak dalece, że i te prawdę można wypowiedzieć w postaci prawa: Mów, a powiem ci kim jesteś.

W języku odsłania się i realizuje świat wartości ludzkich, a czasem świat pogardy dla wartości, swoista pustka, zmartwiałe człowieczeństwo. W języku objawia się zarówno piękno naszej godności, jak i szpetota moralna, świat skompromitowanych ideałów, ruina ludzkiej osoby. Mówi się o magii słowa. Słowo życzliwe i przychylne ożywia. Słowo nienawistne zabija - językiem też dokonuje się zbrodni. Mówić dobrze (bene - dicere) to błogosławić. Mówić źle (male - dicere) to rzucać przekleństwo, złorzeczyć. Biblia daje setki świadectw o błogosławionych. Ale nie milczy też o przeklętych.

Rachunek sumienia

Czego dotyczą moje rozmowy? Jak są prowadzone ? skoro język odsłania prawdę o człowieku więc jest też swoistym "sejsmografem" przeżyć związanych z płcią. Objawia prawidłowe przeżywanie płciowości, jak też różnorakie zniewolenia związane z ta dziedziną. Język i tu dostarcza dużo swoistego "materiału empirycznego", dając w ten sposób do myślenia. To nas tu interesuje.

Wymieńmy tylko niektóre miejsca przygnicia mowy - symptomy braku wolności wobec spraw płci i nieprawidłowego jej przeżywania - brudne słowa, ordynarność, ironizowanie na temat dziewictwa, szydzenia z cnoty, opowiadanie sprośnych kawałów, grubiańskie żarty, wyuzdane dowcipy, brutalność, trywializowanie, impertynencja, wulgarne rozmowy, dwuznaczne słowa, niedwuznaczne aluzje odnoszące się do seksu, przechwalanie się sukcesami z dziedziny seksualnej...

Jak się zachowuję w takich towarzystwach? Na ile godzę się i przyzwalam na to w mojej obecności? Czy potrafię się nie dać porwać fali śmiechu, jaki wybuchł na tym tle? Pytania te trzeba mnożyć i mnożyć...

Jeżeli nie czuje w takich okolicznościach zażenowania i wstydu, onieśmielenia i sprzeniewierzania się swej godności - to znak, że sam jestem już (albo jeszcze) zniewolony sprawami płci. Jeżeli bawi mnie słuchanie i opowiadanie tego, co nie mieści się w ramach przyzwoitości, to zapala się już dla mnie czerwone światło - uważaj - jesteś zagrożony - to, o czym teraz mówisz i czego słuchasz, za chwilę sam będziesz w stanie uczynić. Co więcej - Chrystus naucza, że można już zcudzołożyć w sercu swoim.

Każdy, kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w sercu swoim dopuścił z nią cudzołóstwa (Mt. 5, 28)

A co w sercu, to i na języku . Rozprawianie bezwstydne o sprawach związanych z płcią, nie jest znakiem wolności w tej dziedzinie, jak niektórzy myślą, ale wyrazem mocnego spętania tą rzeczywistością.

Zmaganie się o czystość języka, to teren szczególnej walki. Każdy, najmniejszy nawet, znak brudu na ludzkiej mowie, to sygnał, że odchodzimy od rzeczywistości, to symptom postępującego w nas zakłamania w tej sferze. A zakłamanie - to zniewolenie, uszczerbek na godności. Mówimy dziś dużo o ekologicznej klęsce zatruwania atmosfery. A jak ważne jest tworzenie nowej atmosfery pomiędzy człowiekiem a człowiekiem? Budulcem tej międzyludzkiej przestrzeni jest, było i pozostanie czyste i piękne słowo.

Rzecze pismo ...

Jezus powiedział o sobie : Jestem cichy... (Mt 11,29). A gdy mówił, to słuchacze podziwiali wdzięk, który krył się w słowach Jego (Łk 12,22).

Przejmujące jest napominanie Jezusa Chrystusa:

A powiadam wam - z każdego bezużytecznego słowa, które wypowiedzą ludzie, zdadzą sprawę w dzień sądu. Bo na podstawie słów twoich będziesz uniewinniony i na podstawie słów twoich będziesz potępiony (Mt 12, 36-37)

Apostoł Paweł nieustannie prosi: Niech z ust waszych nie wychodzi żadne złe słowo (Ef 4,29), niech słowo wasze będzie zawsze miłe i trafne (Kol 4,6), niech was nikt nie zwodzi pięknymi słówkami (Ef 5,6). Mówi też o słowach, których się nie godzi człowiekowi powtarzać (2 Kor 12,4), o słowach hańbiących usta (Kor 3,8), o powściągliwości w słowie (1Tm 3,3). I święty Piotr przypomina: odrzućcie od siebie złe słowa (1P 2,5).

Wróćmy na koniec do psalmów, które często są modlitwą o czysty język i o dobre słowo:

Kto bowiem chce miłować życie
I oglądać dni szczęśliwe,
Niech wstrzyma język od złego
I wargi - aby nie mówić podstępnie.

Ps 34

Ps 120

Ps 141

Ps 119

Andrzej Madej OMI

"Znaki miłości", Wydawnictwo Diecezjalne Pelplin, r 1990, s.131