Europa

(158 -maj -czerwiec2008)

Pod opieką świętych

Joanna Miedziak

Wkład patronów w dziedzictwo kulturalne i religijne Europy
Aby dobrze zrozumieć Europę, trzeba poznać jej patronów. Są nimi: św. Benedykt z Nursji, święci Cyryl i Metody, św. Brygida Szwedzka (1303-1373), św. Katarzyna ze Sieny (1347-1380.) i św. Edyta Stein (1891-1942).

Co każdy z nich wniósł w dziedzictwo Europy? Jak wpływali na kształtowanie się poszczególnych państw?

Benedykt z Nursji (ok. 480-543), był jednym z organizatorów życia zakonnego w zachodniej, średniowiecznej Europie. Na początku swojej misji, święty prowadził życie pustelnicze w Subiaco położonym na wschód od Rzymu. Czerpał z tradycji mnichów wschodnich, żyjących w IV w. w Egipcie, Azji Mniejszej i Syrii. To właśnie tam powstały zasady życia religijnego mnichów. Kiedy wokół Benedykta zaczęło gromadzić się grono kandydatów na mnichów, święty zdecydował się opuścić Subiaco i udał się ze swoimi uczniami na Monte Cassino, gdzie założył nową wspólnotę. Wybudował klasztor i tam napisał regułę życia mniszego - wspólnoty żyjące według tej reguły tworzą zakon benedyktynów. Miał wielkie aspiracje. Pragnął nawrócenia nie tylko swoich rodaków, ale całego świata. Nowe klasztory powstawały nie tylko na terenie Włoch, ale także w całej Europie, głównie zachodniej. Reguła benedyktyńska szybko stała się popularna i zdobyła liczne grono sympatyków.

Benedyktyni wywarli ogromny wpływ na kulturę i gospodarkę średniowiecznej Europy. Zakonnicy benedyktyńscy utrzymywali się z pracy rąk własnych. Jednym z ich zajęć było przepisywanie ksiąg. Ta żmudna i bardzo precyzyjna praca przyczyniła się do zachowania wielu zabytków kultury starożytnej i rozwoju kultury średniowiecznej w tym piśmiennictwa. Dzięki benedyktynom rozwinęło się także w średniowiecznej Europie ogrodnictwo, przyczynili się również do rozwoju budownictwa sakralnego i rzemiosła artystycznego - iluminatorstwa.

W 1964 r., w trakcie Soboru Watykańskiego II, Papież Paweł VI, ogłosił św. Benedykta patronem Europy. Podkreślił w ten sposób rolę, jaką odegrały zakony oparte na jego regule w łączeniu tradycji Wschodu i Zachodu oraz cywilizowaniu Europy. Św. Benedykt został patronem Europy również dlatego, że dzięki jego działalności w Europie pogłębiło się życie religijne oraz kulturalne. Zakonnicy benedyktyńscy pozyskiwali dla Chrystusa wiele ludów, w szczególności germańskich. Dzieło św. Benedykta było niepowtarzalne i przyniosło obfity owoc w postaci kilku tysięcy klasztorów na całym świecie. Zakony oparte na jego regule dały Kościołowi kilku tysięcy świętych i błogosławionych. W ikonografii święty przedstawiany jest w habicie benedyktyńskim, z krzyżem w ręku. Jego atrybutami są m.in.: anioł, hostia, księga i wiązka rózg.

Cyryl (ok. 827-869) i Metody (ok. 815-885) byli synami wyższego cesarskiego urzędnika, dlatego też otrzymali solidne wykształcenie. Jako greccy misjonarze, zasłużyli się w dziele wprowadzania ziem słowiańskich do kręgu kultury chrześcijańskiej. Przeszczepili na ziemie słowiańskie nie tylko chrześcijaństwo, ale także kulturę starożytnej Grecji kontynuowanej przez Bizancjum. Ich działalność okazała się ważna dla kultury Słowian. Dzięki nim rozpoczął się wśród plemion słowiańskich rozwój języka (są twórcami alfabetu słowiańskiego) i piśmiennictwa. (m.in. tłumaczyli teksty liturgiczne).

W 1980 Jan Paweł II ogłosił świętych Cyryla i Metodego współpatronami Europy.

Cyryl i Metody stanowią jakby ogniwo łączące, jakby pomost pomiędzy nurtem tradycji wschodniej i zachodniej, która łączy się razem w jedną wielką tradycję Kościoła powszechnego (...) Realizując własny charyzmat Cyryl i Metody wnieśli decydujący wkład w budowę Europy nie tylko jako wspólnoty wiary chrześcijańskiej, ale także jako organizmu państwowego i kulturowego.

stwierdził Papież w encyklice „Slavorum Apostoli”. Co oznacza ich patronat? Ich atrybuty to krzyż, księga, kielich oraz zwój z alfabetem słowiańskim. Są dla współczesnej Europy przykładami wielkiej determinacji w zdobywaniu wiedzy i budowaniu więzi między różnymi państwami.

Brygida Szwedzka (ok. 1303-1373), mając 14 lat została wydana za mąż, za syna gubernatora Wastergotlandu, 19-letniego wówczas Ulfa Gotmarssona. Przeżyła z nim 28 lat. Po jego śmierci święta oddała się całkowicie życiu pokutnemu i dobroczynności. Na jej prośbę na język szwedzki zostało przetłumaczone Pismo Święte. Angażowała się również w sprawy Kościoła powszechnego. Nawoływała papieży, najpierw Innocentego VI, potem Urbana V, w końcu Grzegorza IX, do powrotu z Awinionu do Rzymu. Święta prosiła także Stolicę Piotrową o uwolnienie się spod władzy francuskich królów. Przepowiadała przyszłość papieżom oraz władcom. Jej głęboka pobożność, działalność publiczna oraz sprawdzające się przepowiednie sprawiły, że święta miała wielki autorytet wśród władców europejskich. Pisała do nich listy, nawołując królów do nawrócenia oraz uwzględnienia chrześcijańskich zasad w budowaniu swoich państw. Założyła Zakon Najświętszego Zbawiciela, znany jako Brygidki. Zakon ten rozpowszechnił się w całej łacińskiej Europie.

W 1999 r. Jan Paweł II ogłosił św. Brygidę obok św. Benedykta i św. Cyryla oraz Metodego patronką Europy. Wówczas mówił:

Europa była już pod niebieską opieką trzech wielkich świętych: Benedykta z Nursji, ojca zachodniego monastycyzmu oraz dwu braci Cyryla i Metodego, apostołów Słowian. Obok tych wybitnych świadków Chrystusa chciałem postawić trzy postacie niewieście po to także, aby podkreślić wielką rolę, jaką kobiety odegrały i odgrywają w kościelnej i świeckiej historii kontynentu aż po nasze dni (...) Św. Brygida, jedna z nich, poświęcając się Bogu po wypełnieniu do końca powołania żony i matki, przemierzała Europę z północy na południe, zabiegając bez ustanku o jedność chrześcijan.

Jej praca na rzecz ubogich, opieka nad tymi, którzy cierpieli, nieustanne pielgrzymki oraz troska o jedność Kościoła, zapisały się na stałe na kartach historii. Jako patronka Europy może być dla nas wielkim autorytetem.

Katarzyna ze Sieny (1347-1380) w wieku 15 lat wstąpiła do pokutniczego Trzeciego Zakonu Dominikańskiego. Żyła w świecie nosząc habit i prowadząc ascetyczny tryb życia. Pomagając chorym w szpitalu, św. Katarzyna służyła też swoją radą i wsparciem duchowieństwu i władcom. Jej pisma i nauczanie zbadał w 1374 r. trybunał inkwizycji, gdyż zrodziły się wątpliwości, czy kobieta ma prawo pouczać papieży i królów. Proces zakończył się uniewinnieniem świętej, która kontynuowała dotychczasową misję. Za natchnieniem Jezusa pisała do papieży, podobnie jak św. Brygida, nawołując, by powrócili z Awinionu do Rzymu oraz aby zakończyli trwający ponad 50 lat okres zależności od królów francuskich.

Kiedy kolejnym papieżem został Urban VI, kardynałowie, niezadowoleni z surowości „rządów” następcy św. Piotra, wybrali innego, Klemensa VII. Był to początek rozłamu w Kościele zachodnim, trwającego 39 lat. Św. Katarzyna chciała przywrócić jedność Kościoła i utwierdzić autorytet prawowitego następcy św. Piotra.

Jan Paweł II ogłosił ją 1 października 1999 r. współpatronką Europy.

Katarzyna, skromna i nieustraszona tercjarka dominikańska, przywróciła pokój w swej rodzinnej Sienie, we Włoszech i w Europie XIV wieku; nie szczędziła swych sił dla Kościoła, doprowadzając do powrotu Papieża z Awinionu do Rzymu

powiedział przy tej okazji papież. Św. Katarzyna jest drugą, po św. Piotrze, patronką Rzymu. Jest także patronką Włoch. Zabiegała o pokój w tym nękanym konfliktami kraju. Jako Doktor Kościoła oraz jedna z najsłynniejszych świętych Kościoła święta Katarzyna patronuje Europie. Z jej głębokiego życia duchowego możemy czerpać po dziś dzień niesamowite treści.

Edyta Stein (1891-1942), była Żydówką i obywatelką Niemiec. Urodziła się we Wrocławiu. Po zdaniu egzaminu dojrzałości świadomie porzuciła wiarę ojców, zostając ateistką. Swoją młodość poświęciła na kształcenie. Studiowała historię, psychologię i germanistykę na Uniwersytecie Wrocławskim. Pisała również doktorat z filozofii. Będąc u szczytu kariery naukowej, przeżyła nawrócenie i w wieku 31 lat przyjęła chrzest. Od 1922 r. wykładała w dominikańskim seminarium nauczycielskim oraz liceum w Spirze. Wygłaszała także wykłady w radio. Starała się łączyć wiarę z nauką i tak też przekazywać je słuchaczom. Przetłumaczyła na język niemiecki jedno z dzieł św. Tomasza z Akwinu, wykładała w Instytucie Pedagogiki Naukowej w Münster. Św. Edyta Stein jeździła także po Europie z prelekcjami o pokoju, potrzebie odrodzenia społeczeństwa i o godności kobiety. W 1933 r. wstąpiła do Karmelu w Kolonii i przyjęła imię Teresy Benedykty od Krzyża.

Edyta Stein, pochodząca z rodziny żydowskiej, porzuciła błyskotliwą karierę naukową, by zostać karmelitańską mniszką, przybierając imię Teresy Benedykty od Krzyża i zmarła w obozie zagłady w Oświęcimiu, jest symbolem dramatów Europy naszego stulecia

oświadczył Papież 1 października 1999 roku, proklamując ją współpatronką Europy. Dlaczego także ona patronuje Europie? Jest świętą, która pozostawiła po sobie wiele dobrego. Jej prelekcje, artykuły, cała działalność naukowa kształtowała umysły i sumienia ludzi jej współczesnych. Jako ofiara reżimu hitlerowskiego, pokazuje Europie, co to znaczy oddać życie w imię wyznawanej wiary.

Europa ma wspaniałych patronów. Każdy z nich wniósł ogromne bogactwo w kształtowanie się kultury i religii na ówczesnym kontynencie. Wiele im zawdzięczamy. Dlatego każdy, kto uważa się za Europejczyka i ma poczucie dumy narodowej powinien pamiętać, kim byli i czego dokonali.

Bibliografia: serwis Katolickiej Agencji Informacyjnej „Chrześcijańska Europa”, biblioteka „Opoki”